OpenAI, đơn vị phát triển ChatGPT, đã tái khẳng định cam kết duy trì mô hình phi lợi nhuận, từ bỏ kế hoạch chuyển đổi thành một công ty vì lợi nhuận. Quyết định này được đưa ra sau những tranh cãi và thách thức pháp lý liên quan đến việc tái cấu trúc doanh nghiệp, đồng thời phản ánh sự cân nhắc kỹ lưỡng về sứ mệnh phát triển trí tuệ nhân tạo (AI) vì lợi ích chung của nhân loại.
Quyết định giữ mô hình phi lợi nhuận
Trong một bài đăng blog ngày 5 tháng 5 năm 2025, OpenAI thông báo rằng đơn vị kinh doanh vì lợi nhuận của họ sẽ được chuyển đổi thành một Công ty Lợi ích Công cộng (Public Benefit Corporation – PBC), nhưng vẫn nằm dưới sự kiểm soát của tổ chức phi lợi nhuận mẹ. PBC là mô hình doanh nghiệp vì lợi nhuận nhưng có nghĩa vụ pháp lý ưu tiên sứ mệnh xã hội bên cạnh lợi ích của cổ đông. Động thái này đánh dấu sự đảo ngược so với kế hoạch trước đó của OpenAI, vốn từng cân nhắc tách tổ chức phi lợi nhuận và chuyển đổi hoàn toàn sang mô hình vì lợi nhuận.
Quyết định được đưa ra sau khi OpenAI tham vấn các nhà lãnh đạo cộng đồng và thảo luận với Văn phòng Tổng chưởng lý của California và Delaware. Chủ tịch Hội đồng Quản trị OpenAI, Bret Taylor, nhấn mạnh: “Chúng tôi quyết định để tổ chức phi lợi nhuận tiếp tục kiểm soát OpenAI sau khi lắng nghe ý kiến từ các nhà lãnh đạo xã hội và đối thoại mang tính xây dựng với các cơ quan quản lý.”
Bối cảnh và tranh cãi
OpenAI được thành lập vào năm 2015 với tư cách là một phòng thí nghiệm nghiên cứu phi lợi nhuận, cam kết phát triển AI vì lợi ích chung. Tuy nhiên, nhu cầu huy động vốn khổng lồ để xây dựng các hệ thống AI tiên tiến đã khiến công ty tạo ra một đơn vị vì lợi nhuận vào năm 2019, hoạt động dưới sự kiểm soát của tổ chức phi lợi nhuận. Kế hoạch chuyển đổi hoàn toàn sang mô hình vì lợi nhuận vào cuối năm 2024 đã vấp phải phản ứng mạnh mẽ, bao gồm vụ kiện từ đồng sáng lập Elon Musk, người cáo buộc OpenAI đi ngược lại sứ mệnh ban đầu.
Các nhóm vận động và cựu nhân viên OpenAI cũng bày tỏ lo ngại rằng việc chuyển đổi có thể dẫn đến việc phân bổ tài sản không công bằng, ưu tiên lợi nhuận hơn mục tiêu xã hội. Những phản đối này, cùng với sự giám sát từ các cơ quan quản lý, đã thúc đẩy OpenAI giữ nguyên mô hình phi lợi nhuận hiện tại, với một số điều chỉnh để đảm bảo khả năng huy động vốn.
Tác động đến chiến lược và huy động vốn
Giám đốc điều hành OpenAI, Sam Altman, cho biết mô hình mới sẽ không ảnh hưởng đến khả năng huy động vốn của công ty, vốn “hiện yêu cầu hàng trăm tỷ USD và có thể cần đến hàng nghìn tỷ USD trong tương lai” để phát triển AI tổng quát (AGI). OpenAI nhấn mạnh rằng tổ chức phi lợi nhuận sẽ trở thành một cổ đông lớn trong PBC, với tỷ lệ cổ phần cụ thể sẽ được xác định cùng các cố vấn độc lập.
Quyết định này cũng được xem là một sự thỏa hiệp để đáp ứng nhu cầu của các nhà đầu tư lớn như Microsoft, đồng thời duy trì sứ mệnh cốt lõi của OpenAI. Altman mô tả đây là một giải pháp “đủ tốt để các nhà đầu tư tiếp tục tài trợ” trong khi vẫn đảm bảo sự kiểm soát của tổ chức phi lợi nhuận.
Tâm lý thị trường và phản ứng cộng đồng
Trên nền tảng X, cộng đồng đã có những phản ứng trái chiều. Một số người dùng, như @KanekoaTheGreat, hoan nghênh quyết định giữ mô hình phi lợi nhuận, xem đây là chiến thắng cho sứ mệnh ban đầu của OpenAI. Trong khi đó, các bài đăng khác, như từ @wallstengine, nhấn mạnh rằng việc chuyển đổi đơn vị vì lợi nhuận thành PBC là một cách để cân bằng giữa lợi ích tài chính và xã hội.
Tuy nhiên, một số nhà phân tích lo ngại rằng mô hình mới có thể làm giảm quyền lực của Sam Altman trong việc định hướng chiến lược của OpenAI, đặc biệt khi tổ chức phi lợi nhuận củng cố vai trò kiểm soát. Dù vậy, OpenAI cam kết sẽ làm việc với các cổ đông lớn, cơ quan quản lý, và các ủy viên phi lợi nhuận mới được bổ nhiệm để hoàn thiện kế hoạch.
Triển vọng và thách thức
Việc duy trì mô hình phi lợi nhuận giúp OpenAI củng cố cam kết phát triển AI vì lợi ích công chúng, nhưng cũng đặt ra thách thức trong việc cạnh tranh với các đối thủ như Anthropic và xAI, vốn đã áp dụng mô hình PBC. OpenAI sẽ cần đảm bảo rằng cấu trúc mới cho phép huy động đủ vốn để duy trì vị thế dẫn đầu trong cuộc đua AI, đồng thời tránh các tranh cãi pháp lý hoặc xung đột nội bộ tương tự như vụ sa thải Altman vào năm 2023.
Dù đối mặt với một số rủi ro, quyết định này được xem là bước đi chiến lược để cân bằng giữa sứ mệnh xã hội và nhu cầu tài chính. OpenAI cũng lên kế hoạch thành lập một ủy ban mới để khám phá ứng dụng AI trong các lĩnh vực như y tế, giáo dục, và dịch vụ công, nhằm mở rộng tác động xã hội.
Kết luận
Quyết định của OpenAI về việc duy trì mô hình phi lợi nhuận và chuyển đổi đơn vị vì lợi nhuận thành PBC đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong chiến lược của công ty. Bằng cách giữ sự kiểm soát của tổ chức phi lợi nhuận, OpenAI tái khẳng định cam kết với sứ mệnh phát triển AI vì lợi ích nhân loại, đồng thời tìm cách đáp ứng nhu cầu tài chính khổng lồ. Mặc dù vẫn còn những thách thức phía trước, động thái này được kỳ vọng sẽ giúp OpenAI duy trì vị thế dẫn đầu trong lĩnh vực AI, đồng thời giảm bớt những tranh cãi liên quan đến việc thương mại hóa.
